Gwiazdozbiory i ich tajemnice

Gwiazdozbiory to dziś nic innego jak ustalone międzynarodowo obszarze na niebie, a mówiąc ściślej, w strefie niebieskiej. Mówi się o obszarze, ale wchodzące w skład konkretnych gwiazdozbiorów gwiazdy są często od siebie bardzo odległe, a jedynie z perspektywy Ziemi tworzą na niebie pewne charakterystyczne układy. Niemniej w starożytności wierzono, że są one ułożone na jednej płaszczyźnie, a tym samym, że obiekty jaśniejsze są większe i odwrotnie. Jest jednak zupełnie inaczej niż wtedy sądzono. Charakterystyczne układy gwiazd może dostrzec każdy gołym okiem, w każdą bezchmurna noc. Dlatego też ludzie te układy rozpoznawali i nazywali już wiele tysięcy lat temu. Na niebie widać około sześciu tysięcy gwiazd, a człowiek, z charakterystyczną dla siebie pieczołowitością zaczął je porządkować i nazywać. I dlatego, że w oczywisty sposób przypominały one człowiekowi pewne kształty i dlatego, że nazywając układy gwiazd na niebie, człowiekowi łatwiej było nocą zorientować się o swoim położeni na Ziemi. Dzisiejsze znaki zodiaku rozpoznawane na niebie zostały po raz pierwszy sztywno ustalone i zapisane prawdopodobnie w V wieku przed naszą erą przez Babilończyków. Podzielili oni niebo na 12 odcinków, gdzie w czasach starożytnych nazwano niemal 50 różnych konstelacji. Dotyczyły one jednak tylko północnej półkuli. Te z półkuli południowej zostały rozpoznane i nazwane dopiero po XV wieku, w dobie wielkich odkryć geograficznych. Dziś znamy 88 gwiazdozbiorów potwierdzonych oficjalnie przez specjalną komisję na początku XX wieku. Największe gwiazdozbiory pod względem zajmowanej powierzchni to Hydra, Panna i Wielka Niedźwiedzica. Hydra rozciąga się na szerokość przekraczającą ¼ nieba. W Polsce Hydrę widać wiosną, ale nie jest łatwo z jej odnalezieniem. Jaśniejsze są jedynie gwiazdy składające się na jej głowę. Nazwa Hydry wywodzi się ze znanej każdemu legendy o Heraklesie. Gwiazdozbiór Panny – kolejny pod względem wielkości na niebie – znany jest od starożytności, choć różnie był przez różne kultury nazywany. To starożytni Grecy dostrzegli w tym układzie gwiazd kobietę. Panna jest największym z gwiazdozbiorów zodiakalnych. Ciekawostką jest fakt, że to w tym gwiazdozbiorze ukrywa się najwięcej galaktyk. Trzecim pod względem wielkości gwiazdozbiorem jest Wielka Niedźwiedzica. To gwiazdozbiór znany jest i szczególnie rozpoznawalny właśnie w Polsce, ponieważ można go z tego kraju dostrzec przez cały rok. Najjaśniejsze gwiazdy tego gwiazdozbioru składają się na Wielki Wóz, jednak Wielka Niedźwiedzica jest od niego kilkakrotnie większa. Układ Wielkiego Wozu pomaga dostrzec na niebie Gwiazdę Polarną, która od wieków wskazuje kierunek północny. Inną ważną gwiazdą na niebie, o której warto się także czegoś dowiedzieć jest Syriusz. To druga pod względem jasności gwiazda na niebie. Jasnością przewyższa ją tylko bliskie nam Słońce. Syriusz – podobnie jak ono – jest także stosunkowo bliską Ziemi gwiazdą. Jego nazwa oznacza „gorący”, „ognisty”. Widać ją niemal z każdego zakątka Ziemi, czasem jest widoczna nawet w dzień. Ciekawe jest także to, że jest ona gwiazdą podwójną. Odległości w kosmosie to rzecz niezwykła. Na co dzień wydaje nam się, że odległość Ziemi do najbliższej gwiazdy, czyli Słońca jest ogromna. Jednak te 150 milionów kilometrów to nic w porównaniu z odległością do pozostałych gwiazd. Najbliższy gwiazdozbiór, gwiazdozbiór Centaura jest odległy od Ziemi o 40 biliony kilometrów (oczywiście w przybliżeniu, ponieważ poszczególne gwiazdy gwiazdozbioru znajdują się w różnej odległości od Ziemi i od siebie nawzajem). Pod względem wielkości jest on na dziewiątym miejscu. Nie widać go z Polski. Innym ciekawym gwiazdozbiorem jest Krzyż Południa. Jak jego nazwa wskazuje, jest charakterystycznym gwiazdozbiorem dla nieba południowego. Tak jak nasza Wielka Niedźwiedzica, służył on do nawigacji – wskazuje bowiem południowy biegun. Ze względu na swoje znaczenie został umieszczony we flagach kilku państw półkuli południowej. Jest jednym z najmniejszych gwiazdozbiorów, a jednak jest bardzo wyraźnie widoczny. Wspomniane gwiazdozbiory to tylko kilka, z kilkudziesięciu, równie ciekawych. Warto więc, w gwieździstą noc przyjrzeć się mapie nieba i dowiedzieć, co oznaczają od wieków widoczne z naszego kraju układy gwiazd.